კურდღლის კბილებს, კერძოდ კი მათი კარგი მდგომარეობის შენარჩუნებას, უდიდესი მნიშვნელობა აქვს მათი ხარისხიანი და ჯანმრთელი ცხოვრებისათვის. ზუსტად სტომატოლოგიური დაავადებებითაა გამოწვეული ისეთი პათოლოგიების გაჩენა, როგორებიცაა კვებაზე უარის თქმა, გადაღლა, კანის დაავადებები, აბსცესი სახის არეში, თვითგასუფთავების დარღვევა ან წმენდის სრული არარსებობა (ბოცვრის მიერ საკუთარი თავის გასუფთავება), კოპროფაგიის პროცესის დარღვევა (ღამის განავლის ჭამა), რაც იწვევს ბოცვრის მძიმე მდგომარეობას, წონის კლებას და შეიძლება დასრულდეს მისი სიკვდილით.

როგორ მივხვდეთ, რომ ბოცვერს კბილი სტკივა?

• ჭამის სურვილის დაკარგვა – უარს ამბობს საკვებზე ან მხოლოდ რბილს ჭამს.
• წონის კლება – ნელ-ნელა სუსტდება და იკლებს.
• უცხო ქცევა ღეჭვისას – საკვების ღეჭვისას ხმაური, ნერწყვის გადმოდენა, პირის ხშირი გახსნა-დახურვა.
• ნერწყვის ჭარბი გამოყოფა – 턞კანთან/კისერზე ბეწვის დასველება.
• თვალების ან ცხვირის გამონადენი – კბილი შეიძლება ფესვებით ზეწოლას ახდენდეს სინუსებზე.
• შეშუპება ყბასთან – ზოგჯერ ჩნდება აბსცესი.

რა უნდა გააკეთოთ

1. ვეტერინართან წაყვანა – აუცილებელია სპეციალისტის ჩარევა.
2. კბილების შემოწმება – ხშირად პრობლემა უკანა „მოლარებშია“.
3. კბილების გასწორება/მოკვეცა – მხოლოდ ვეტერინარმა უნდა გააკეთოს.
4. კვების კონტროლი – სწორი დიეტა არის საუკეთესო პროფილაქტიკა.
5. დამხმარე კვება – თუ საერთოდ ვერ ჭამს, საჭიროა ხელით გამოკვება სპეციალური ნაზავით (მაგ., Critical Care).

ყოველდღიური დიეტა კბილების პრობლემების თავიდან ასაცილებლად

• თივა (70–80%) – მთავარი საკვები; საუკეთესოა Timothy, Orchard, Meadow hay.
• ახალი ბალახი და მწვანილი (15–20%) – ოხრახუში, კამა, რეჰანი, ბაბუაწვინა, კამომილი. ნელ-ნელა შეიყვანეთ.
• ბოსტნეული (5–10%) – სტაფილოს ფოთლები, ბროკოლი, ყვავილოვანი კომბოსტო, კიტრი.
• ხილი და ტკბილი ბოსტნეული – მხოლოდ როგორც ჯილდო, კვირაში 2–3-ჯერ.
• მარცვლეული/პელეტები – მინიმუმამდე, მხოლოდ მცირე რაოდენობით.
• ღეჭვისთვის ტოტები – ვაშლი, მსხალი, თუთა, ნუში (ქიმიკატების გარეშე).

წყალი

• ყოველთვის სუფთა, ახალი წყალი.
• ღია ჯამში უფრო ხშირად სვამს, ვიდრე ბოთლიდან.

მთავარი წესები

• რაც მეტი უხეში ბოჭკოვანი საკვები (თივა/ბალახი), მით ჯანმრთელი კბილები.
• ღეჭვის პროცესი ყოველდღიურად უნდა ხდებოდეს.
• პერიოდულად დააკვირდით ჭამას და პირის მდგომარეობას.
• პროფილაქტიკა ჯობია მკურნალობას – სწორი კვება არის საუკეთესო დაცვა.

ყველაზე გავრცელებული პათოლოგიებია:

1. მალოკკლუზია (ლათინურიდან ”ოკლუზია” – ზედა და ქვედა ყბის კბილებს შორის სწორი კონტაქტის დარღვევას ნიშნავს).

2. ზედა ყბის კბილების ზედმეტი ზრდა, რაც იწვევს დარღვევებს საცრემლე არხში ან თვალის ბუდეში.

3. აბსცესი სახის არეში.

მალოკკლუზია

ეს არის პათოლოგია, რომელიც ვლინდება ზედა და ქვედა ყბის კბილების სწორი კონტაქტის დარღვევით, რის შედეგადაც ისინი წყვეტენ ნორმალურად გახეხვას.

ეს პათოლოგია თავს იჩენს შემდეგი მიზეზების გამო:

• არასწორი კვება

ბუნებრივ პირობებში კურდღელი ძირითადად მწვანე საკვებით იკვებება, რომელსაც აქვს კარგი აბრაზიული (სახეხი) თვისება, ღეჭავს დიდხანს, რაც ხელს უწყობს კბილების ერთგვაროვან გახეხვას. მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ კბილების სწორი გახეხვა დამოკიდებულია ღეჭვის პროცესზე, რაც თავის მხრივ დამოკიდებულია საკვებზე.

საკვებში კალციუმის ნაკლებობა იწვევს ძვლოვანი ქსოვილების ფორმირების დარღვევას, რომლის შედეგადაც შეიძლება წარმოიშვას კბილების ნორმალური ზრდის პროცესის დარღვევა – კბილებმა შეიძლება დაიწყონ გვერძე ზრდა და მოხრა.

• თანდაყოლილი (მემკვიდრეობითი) ან შეძენილი მალოკკლუზია

ჩვეულებრივ, პირის ღრუს დაკეტვისას საჭრელი კბილები მაკრატლის პრინციპით იკეტება, მაგრამ არასწორი დაკბილვის შემთხვევაში მათი კონტაქტი იკლებს ან სრულიად აღარ არის შემხებლობაში და შესაბამისად კბილები წყვეტენ ხეხვის პროცესს. ეს სიტუაცია წარმოიქმნება ზედა და ქვედა საჭრელებს შორის დიდი ცარიელი ადგილის არსებობის შემთხვევაში დახურვის დროს. დაკბილვის დროს ეს შეიძლება იყოს გამოწვეული როგორც ზედა კბილების დიდი დაშორებით ქვედა საჭრელი კბილებისგან, ასევე ქვედა საჭრელი კბილების არათანაბარი განლაგებით ზედა კბილებთან მიმართებაში.

• ტრავმის მიყენების შედეგად

ყბის დაზიანებით, აგრეთვე მოტეხილობის არასათანადოდ შეხორცებით, შეიძლება ჩამოყალიბდეს ყბის დახურვის დარღვევა, რაც იწვევს კბილების არასწორ გახეხვას.

ნიშნები ან სიმპტომები

მალოკლუზია შეიძლება განვითარდეს როგორც წინა სახრავ კბილებზე, ასევე უკანა საღეჭ კბილებზე. მისი ამოცნობა შესაძლებელია შემდეგი ნიშნებით:

1. მადის დაქვეითება, ზოგჯერ შეიძლება შენარჩუნდეს, მაგრამ ჭამის დაწყებისთანავე ცხოველი გრძნობს ტკივილს და წყვეტს ჭამას.

2. წონის დაკლება.

3. კურდღელი წყვეტს საკუთარი თავის მოვლას, გასუფთავებას

4. წყვეტს ღამის განავლის ჭამას სახრავი კბილების პრობლემის გამო

5. ცხოველი უპირატესობას ანიჭებს რბილ საკვებს და უარს ამბობს უხეშ საკვებზე (თივის ჩათვლით).

6. კალციუმის მეტაბოლიზმის დარღვევით (დაუბალანსებელი კვება, მეტაბოლური დარღვევები) შეიძლება კბილის ზოგიერთ ადგილას მინანქრის საფარის გათხელება მოხდეს (გამოვლინდეს ღარების სახით).

7. კბილის ფესვის მხარე ფერი იცვლება ღია ნაცრისფერიდან მუქისკენ და გვირგვინი იღებს მოყვითალო ელფერს.

8. საჭმლის ყლაპვისა და ღეჭვის პროცესების დარღვევა, ზოგჯერ ღეჭვის პროცესი შეიძლება ხდებოდეს საკვების არარსებობის შემთხვევაში.

9. კუჭ-ნაწლავის ნორმალური ფუნქციონირების მოშლა.

10. ჰაიმორის ღრუს ანთების დროს ვითარდება მუდმივი ცრემლდენა (ლაკრიმაცია)

11. პირის ღრუს დახურვის და ლორწოვანი გარსის ანთების წარმოქმნის პრობლემების გამო (უფრო ხშირად იგი თავს იჩენს საღეჭ, ფესვიან კბილებზე, გარდა ამისა, ბოცვერმა შეიძლება დაიზიანოს ენა), ჩნდება ნერწყვდენა, ნიკაპი სველდება, კანი იმ ადგილებზე, სადაც ნერწყვის დიდი რაოდენობა ხვდება, შეიძლება წარმოიშვას ანთება.

12. კურდღელი კბილებს აკრაჭუნებს, რაც მიუთითებს დისკომფორტზე და ტკივილზე.

13. ძლიერად გაზრდილმა კბილებმა შეიძლება დააზიანოს ლორწოვანი გარსი, რაც იწვევს სისხლდენას და ანთების განვითარების საშიშროებას.

14. ანთების ძლიერი განვითარებისას შეიძლება გამოვლინდეს შეშუპება და აბსცესი (ანთებითი ან დაზიანებული ორგანოს ქსოვილებში ჩირქოვანი ადგილების გაჩენა).

დიაგნოსტიკა

თუ მეპატრონემ შეიძლება თვითონ გაარკვიოს საჭრელებთან დაკავშირებული პრობლემები, მაშინ თუ ეჭვი გექნებათ მოლუსკულაცია, უმჯობესია დაუყოვნებლივ დაუკავშირდეთ სპეციალისტს, რადგან მათზე წვდომა რთულია. ELITVET CVP- ის პირობებში ტარდება გამოკვლევა სპეციალური მოწყობილობების დახმარებით პირის გასახსნელად; შესაძლოა ანესთეზია მოითხოვდეს მოლარის გამოკვლევისთვის. ასევე, საჭიროების შემთხვევაში, ტარდება რენტგენის დიაგნოსტიკა.

მკურნალობა

1. ზედმეტად გაზრდილი კბილები იჭრება ელექტროფრეზის საშუალებით. თუ სახრავი კბილების შემთხვევაში ამის გაკეთება ადვილია, საღეჭი, ფესვიანი კბილების შემთხვევაში საჭიროა ანესთეზია საღეჭი კბილების მოსაჭრელად და გახეხვისათვის.

2. არასწორი დაკბილვის შემთხვევაში საჭიროა პრობლემური კბილების ამოღება, ვინაიდან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, მათი მუდმივი/სისტემატიური მოჭრა არის საჭირო.

3. მინერალების შემადგენლობის დაბალანსებული მიწოდება და რაციონში მწვანე და უხეში საკვების შეტანა.

4. დგება თერაპია, რომელიც მოიცავს პირის ღრუს მკურნალობას, რომელიც მიზნად ისახავს ორგანიზმში მეტაბოლური პროცესების ნორმალიზებას.

კბილების ჭარბი ზრდა

ნივთიერებათა ცვლის დარღვევით ხდება ძვლოვანი ქსოვილების შესუსტება, რაც იწვევს ფესვთა სისტემის ზრდას. თუ ქვედა ყბაზე ეს შეინიშნება შეშუპებით და პატარა გამობერილობებით პრობლემურ ადგილას, მაშინ ზედა ყბის არეში შეიძლება განვითარდეს:

• დაკრიოცისტიტი (ანთების განვითარება საცრემლე არხებში და ჯირკვლებში).

• ეპიფორა (მუდმივი ცრემლდენა).

ძირითადი მიზეზებია:

1. დაუბალანსებელი მინერალების კვება, კალციუმის არასაკმარისი შემცველობა, კალციუმის და ფოსფორის დისბალანსი.

2. კალციუმის შეთვისების დარღვევა შეიძლება განვითარდეს ინფექციური და ინვაზიური დაავადებების დროს ნაწლავების ანთების ფონზე – კოკციდიოზი, ჰელმინთური ინვაზიები და სხვა, მეტაბოლური (ნივთიერებათა ცვლის) დარღვევები, ასაკთან დაკავშირებული დარღვევები.

ნიშნები ან სიმპტომები

• გამობერილი შეშუპების წარმოქმნა ქვედა ყბაზე კბილის ფესვის მიდამოში.

• მუდმივი, შეუჩერებელი ცრემლდენა.

• ანთების განვითარებასთან ერთად ხდება პიოგენური (დაჩირქების გამომწვევი) მიკროფლორის დაგროვება და გამონადენი ხდება ჩირქოვანი, შეიძლება განვითარდეს კონიუნქტივიტი და კერატიტი.

• ვითარდება მალოკკლუზია (როდესაც ზედა ყბის კბილები საგრძნობლად გადადის ქვედა კბილებზე).

დიაგნოსტიკა და მკურნალობა

კბილების ზრდის დიაგნოზის ყველაზე ეფექტური გზაა რენტგენი, მინერალური მეტაბოლიზმის დარღვევა განისაზღვრება ბიოქიმიური სისხლის ტესტის შედეგებით.

1. რაციონის ნორმალიზაცია, უხეში საკვებისა და კალციუმის შემცველი საკვების მიღება.

2. ინიშნება თერაპიის კურსი, რომელიც მიზნად ისახავს ანთებითი პროცესის შემსუბუქებას, ჩირქოვანი გამონადენის არსებობის შემთხვევაში, რეკომენდებულია ანტიბაქტერიული პრეპარატები და აგრეთვე ინიშნება მედიკამენტები ორგანიზმში მეტაბოლური პროცესების ნორმალიზებისთვის.

აბსცესი

უფრო სერიოზული საფრთხეს წარმოადგენს აბსცესი (ქსოვილებში ჩირქოვანი ანთების განვითარება და ანაერობული ბაქტერიების შემცველი ღრუების გაჩენა). გარდა ამისა, ანთებითი პროცესი, ტკივილის შეგრძნება, ინტოქსიკაციის განვითარება, მას შეუძლია განვითარდეს შიგნით, რაც იწვევს სეპტიცემიის განვითარებას (სისხლის მოწამვლა), ქსოვილის შემდგომ დაზიანებას და სიკვდილს.

Მიზეზები

1. მექანიკური დაზიანება (დაზიანებები კბილების მოჭრისას, ბასრი საგნების ჭამის დროს, ნაკბენები, ნაკაწრები, დაზიანებული ენა, ღრძილები და ლოყები გაზრდილი კბილების მახვილ კიდეებზე და ა.შ.).

2. მეტაბოლური დარღვევები (იწვევს იმუნური სისტემის შესუსტებას, კბილების ფესვის ჭარბ ზრდას).

3. ასაკთან დაკავშირებული ცვლილებები (ნივთიერებათა ცვლის დარღვევა, კბილის მინანქრის ცვეთა, კარიესის განვითარებამ შეიძლება გამოიწვიოს კბილის ფესვის სუპრაცია (არხის ჩაკეტვა) და აბსცესის განვითარება).

გამოვლინება

• ჩნდება ზედაპირული შეშუპება, ამობერილობა.

• ტკივილის რეაქცია (მაგრამ ზოგჯერ ის შეიძლება არ იყოს)

• ნერწყვდენა.

• მადის დაკარგვა ან კვებაზე სრული უარი.

• ადგილობრივი ტემპერატურის ზრდა და შემდგომი განვითარებით – სხეულის საერთო ტემპერატურის ზრდა.

მკურნალობა

1. აბსცესის მიზეზის დადგენა და აღმოფხვრა.

2. ქირურგიული მკურნალობა აბსცესის გახსნით ადგილობრივი ანესთეზიის მეშვეობით, თუ აბსცესის მდებარეობა ღრმაა, საერთო ანესთეზიის საფუძველზე კეთდება ოპერაცია და აბსცესიანი პარკუჭის ამოკვეთა.

3. ინიშნება ანტიბაქტერიული პრეპარატების კურსი, ანტისეპტიკებით ანთების ღრუს მკურნალობა.აგროგარემოს AI