ომბალო (Mentha Pulegium L.) ტუჩოსანთა ოჯახის უნიკალური ბალახია, რომელიც ქართულ სამზარეულოს და კულტურას მჭიდროდ უკავშირდება. მისი პატარა, ოვალური ფოთლები და მოყავისფრო-მოიისფრო ყვავილები არა მხოლოდ ბუნების სილამაზეს ასახავს, არამედ ღირებული პრაქტიკული თვისებებითაც გამოირჩევა.
ქართული სამზარეულო ომბალოს გარეშე წარმოუდგენელია, ის ტყემლის საწებლის შეუცვლელი სანელებელია. დიახ, ომბალო განსაკუთრებით პოპულარულია ქართულ სამზარეულოში – ტყემლის საწებელის შეუცვლელი სანელებელია. გარდა ამისა, ხმელი ფოთლები ეთერზეთებით მდიდარია, რომელთა ძირითადი კომპონენტებია პულეგონი და ლიმონენი. სწორედ ეს ზეთი გამოიყენება პარფიუმერიაში, საკონსერვო და საკონდიტრო წარმოებაში, ასევე სასმელებისა და ძმრის არომატიზაციისთვის.
მცენარე ძირითადად ნესტიან ადგილებში იზრდება – მდინარის სანაპიროებზე, ტყიან ზონებში. საქართველოში ის გვხვდება აფხაზეთში, სამეგრელოში, იმერეთში, აჭარაში, გურიაში, რაჭაში, ლეჩხუმსა და სვანეთში.
ხალხურ მედიცინაში ომბალოს ნაყენს ანტისპაზმურ, დამამშვიდებელ და ჭრილობის შემახორცებელ საშუალებად იყენებენ, განსაკუთრებით რაჭაში. ასევე, მისი არომატი ბუნებრივი დამცავია – აფრთხობს რწყილებს.
ომბალო არის მცენარე, რომელიც ერთდროულად გვაძლევს ტრადიციულ სურნელს, სამკურნალო თვისებებსა და კულინარიულ მრავალფეროვნებას – სწორედ ამიტომ ის ქართული კულტურის განუყოფელი ნაწილია.
ომბალოს მშრალი ფოთლები შეიცავს დიდი ოდენობით ეთერზეთებს, რომლის შემადგენლობაში შედის პულეგონი, მენთოლი, ლიმონენი, დიპენტენი და აზულენი. გარდა ეთერზეთებისა, მცენარე შეიცავს მთრიმლავ ნივთიერებებს, საპონინებს, ფლავონოიდებს, კაროტინს და ასკორბინის მჟავას.
მცენარეს ბევრი სასარგებლო თვისება აქვს და სამკურნალოდაც გამოიყენება. მას აქვს ანთების საწინააღმდეგო, ტკივილგამაყუჩებელი, სპაზმის მომხსნელი, შარდმდენი ეფექტი, მას ხალხურ მედიცინაში იყენებენ ბრონქული ასთმის, მეტეორიზმის, პოდაგრის, კუჭის დაავადებების დროს. კარგია, ასევე, უძილობის, შაკიკის დროს. ომბალო ამაგრებს სისხლძარღვთა კედლებს, აწესრიგებს ნივთიერებათა ცვლას.
მის ნახარშს ან ნაყენს კანის სხვადასხვა დაავადებების დროს იყენებენ.
მისი გამოყენება საფრთხილოა ორსულობის დროს, რადგან ომბალო მცირე დოზით შეიცავს ტოქსიკურ ნივთიერება პულეგონს, რასაც აბორტის გამოწვევა შეუძლია, ასევე, აქვს ნეირო და ჰეპატოტოქსიკური თვისებები. დიდი რაოდენობით მცენარის მიღება იწვევს ღვიძლის ქსოვილის ნეკროზს, სისხლდენას საშვილოსნოდან. არ შეიძლება მისი მიცემა 2 წლამდე ბავშვებისთვისაც.
ომბალოს სუნი აფრთხობს მწერებს – კოღოებს, ტილებს, რწყილებს, გარდა ამისა, ომბალო ამშვიდებს ნერვულ სისტემას, აუმჯობესებს მადას, არეგულირებს ნივთიერებათა ცვლას.
ხალხური მედიცინა ომბალოს იყენებს, როგორც ჭრილობის შესახორცებელ და ანტისპაზმურ, ანტისეპტიკურ საშუალებას. ის, აგრეთვე, კარგია ყივანახველის, ბრონქული ასთმისა და ისტერიკის დროს დამაწყნარებელი საშუალებად და ასევე, ნერვული აშლილობის სამკურნალოდ.
რა კულტურული, ეკონომიკური და ეკოლოგიური მნიშვნელობა აქვს ველურ მცენარეებს? – გაიგეთ აქ 👇
