საქართველოს ევროკავშირის კანონდებლობასთან სრულად აქვს ჰარმონიზებუული სააუზო მართვის ახალი კანონი, რომელიც 2026 წლიდან ამოქმედდება. იმისთვის, რომ კანონი სრულფასოვნად ამუშავდეს და ეფექტური იყოს, გარემოს დაცვის სამინისტროს დიდი სამუშაო აქვს გასაწევი. კანონის შესაბამისად, შესაქმნელია საზოგადოებრის ჩართვის სქემა, მუნიციპალური გეგმები და სააუზო მართვის სპეციალური საბჭო, რომლის დებულება უკვე მიღებულია და რომელშიც გაწევრიანდება ყველა მუნიციპალიტეტის წარმომადგენელი. სააუზო უბნებს კანონი მკაფიოდ განსაზღვრავს.
სანაპირო მართვის ექსპერტი, გარემოსდაცვითი საკითხების სპეციალისტი, მამუკა გვილავა ამბობს, რომ აუცილებელია ინტერაციული სისტემა ყველა მდინარის აუზზე გავრცელდეს. სპეციალისტები დიდი ხანია მდინარეთა აუზების ინტეგრირებული მართვის აუცილებლობაზე საუბრობენ, რასაც, მათივე თქმით, ინტერმუნიციპალური თანამშრომლობა და ერთიანი ხედვა სჭირდება. როგორც სანაპირო მართვის ექსპერტი გვეუბნება, რიონი დღეს ერთადერთი მდინარეა, რომელიც მთლიანად საქართველოს მართვის ქვეშაა.
სააუზო მართვა წყლის ჩარჩო დირექტივის ერთ-ერთი ინსტრუმენტია. ამ მხრივ ევროკავშირი და აშშ მოწინავეა და მათი პრაქტიკების გადმოღება საქართველოსთვის მომგებიანი იქნება. მამუკა გვილავას თქმით, შესაძლებელია ოკუპირებულ აფხაზეთთან ჰუმანიტარულ-სამოქალაქო ურთიერთობის ფარგლებში ერთობლივი სააუზო მართვის გეგმის შემუშავებაც კი წყლის ჩარჩო დირექტივის მეთოდოლოგიით. ეს მზაობა, როგორც გვილავა გვეუბნება, მათ აქვთ. სპეციალისტები ხაზს უსვამენ, რომ საქართველოს შეუძლია საერთასორისო პრაქტიკის ადგილზე დანერგვით ერთი აუზის ფარგლებშიც კი აჩვენოს კარგი მართვის შედეგი, თუმცა, ამისთვის უპირველესად, კარგი გეგმის შექმნაა საჭირო, რომელიც, სპეციალისტების თქმით, აუცილებლად უნდა დაექვემდებაროს სტრატეგიულ გარემოსდაცვით შეფასებას. გარემოს დამცველები დარწმუნებული არიან, რომ მხოლოდ ეფექტური გეგმის გონივრულ ვადებში განხორციელება მოიტანს შედეგს.
დღეს საქართველოში ყველა მდინარეს იდენტური პრობლემები აქვს. უხვი პრობლემებისგან ყველაზე მწვავე ეკოლოგიური მდგომარეობის სიმძიმეა. მდინარეების სტატუსის განსაზღვრის სტანდარტები ჯერ კიდევ არ გვაქვს შემუშავებული, არადა კანონი ითხოვს, ვიცოდეთ საშუალო, მაღალი თუ დაბალი დაბინძირებაა ამა თუ იმ მდინარეში.
საქართველოში მდინარეების საერთო პრობლემაა ჰიდროელექტროსადგურებიც. გარემოს დამცველთა ინფორმაციით, ჩვენ ამ ეტაპზე ვერ ვითვლით, რა ოდენობის წყალი ჩამოდის მდინარეებში და რა ხარჯი გვაქვს. საქართველო ჯერ კიდევ არ ფლობს წყალმზომებს, რომელიც ჩამონადენს გაზომავს, ვზომავთ მხოლოდ მდინარის დონეს. ნონი ჩხობაძის თქმით, იმისთვის რომ მდინარეების მონიტორინგის ტექნოლოგიური სისტემატიზება მოხდეს, საჭიროა ტექნოლოგიები და სპეციალიზებული მაღალკვალიფიციური პერსონალი, რისი მწვავე დეფიციტიც ქვეყანაში წლების განმავლობაში სულ უფრო ღრმავდება.
როგორც უკვე გითხარით, 2026 წლიდან საქართველოში ამოქმედდება სააუზო მართვის კანონი, რომლის ინტერგრირებული მუშაობა სტრატეგიულ გარემოსდაცვით ინსტრუმენტთან ერთად, ქვეყანას მისცემს მზა რეცეპტს, როგორ უნდა მოიქცეს, რომელია გონივრული და სწორი: ჯერ უნდა ვაშენოთ ჰესები და მერე დავიწყოთ აუზების მარტვა თუ პირიქით? სპეციალისტები ხაზს უსვამენ, რომ ნებისმიერი მშენებლობა, ჰესი იქნება ეს თუ სხვა რამ, სწორედ აუზების მართვის სტრატეგიასთან შესაბამისობაში უნდა მოვიდეს. მაგალითისთვის, მამუკა გვილავას შეფასებით, თუ რიონზე ავაშენებთ ნამოხვანის ჰესს, უნდა შევეგიოთ რომ რიონში ზუთხი გაქრება. თუ ჰესზე ვიტყვით უარს, გვრჩება შესაძლებლობა 9-კილომეტრიანი ჰაბიტატი განვავრცოთ. უნდა გადავწყვიტოთ რა უფრო გვიღირს? აქ ისიც გასათვალსიწინებელია, რომ ზუთხი სამეზობლოში მხოლოდ საქართველოშია შემორჩენილი. აღარც რუსეთშია, აღარც თურქეთში. უფრო მეტიც, რუმინეთიც კია დაინტერესებული საქართველომ შეინარჩუნოს ზუთხი, რადგან იმედოვნებენ, რომ აქედან მათთანაც გადავა.
სანამ მდინარეების სხვა არანაკლებ მწვავე პრობლემებზე გადავალთ, ჰესებთან და ჰიდროენერგეტიკასთან დაკავშირებულ ბოლოდროინდელ საკითხებზე, კიდევ ბევრი კითხვა აქვთ გარემოსდამცველებს, თუნდაც, ნამოხვანიჰესის საქმეზე საქართველოს საარბიტრაჟო სასამართლოში წაგებასთან დაკავშირებით. მამუკა გვილავასთვის ნიშანდობლია, რომ საქმის დეტალები ისევე არ საჯაროვდება, როგორც გონიოსა და თბილისში “იგლს ჰილსის” 6-მილიარდიანი არაბული პროექტზე ხელშეკრულების დეტალები.
ცალკეა სტრატეგიული ობიექტების, მათ შორის, ჰესების, კომერციალიზაციის საკითხი, რომელიც მამუკა გვილავასთვის მიუღებელია. მაგალითად კი “გუმათი 1” და “გუმათი 2” განკერძოების შედეგები მოჰყავს.
მდინარეების კიდევ ერთი სერიოზული პრობლემაა ინტენსიური გამორეცხვა, რაც ინერტული მასალის ჭარბი ამოღებით არის განპირობებული. ხშირად კანონით დადგენილი აკრძალვები ირღვევა, რაც მდინარეებს კალაპოტსაც კი უცვლის.
მდინარეების პრობლემაა ნარჩენებიც, ხშირად ისეთი სახოფათოც კი, როგორიცაა სამედიცინო ნარჩენი, მკვდარი ლეში და ასე შემდეგ, რაც ხშირად ჰესების პრობლემაც ხდება. ამიტომ ნარჩენების მართვის მექანიზმების ამოქმედება სასოცოცხლოდ მნიშვნელოვანია მდინარეების ეკოლოგიური მდგომარეობის შესამსუბუქებლად. მართალია, სუფსაში ნარჩენების დამჭერი ბადეები ნაგვის ზღვაში შეტანას კარგად აზღვევს, მაგრამ ეს საკმარისი არაა და ეს ქსელი გასაზრდელია, რადგან ზღვაში მდინარეებს სხვა მხრიდან მაინც შეაქვს აუარება ნარჩენი.
მდინარეთა აუზების მართვის ადგილობრივი (მუნიციპალური) გეგმების შემუშავებაში აუცილებელია უპირველესად ადგილობრივების ინტერესების გათვალისწინება, განხილვებში მათი ჩართვა და მათი საჭიროების მოსმენა-გათვალსიწნება.
ცნობითვის, როგორ ვმართავთ მდინარეებს, ეს ცოტა ხნის წინ ლიახვმაც შეგვახსენა 👇
რამდენად სწორად ვმართავთ სანაპიროებს და როგორ ვიყენებთ შავი ზღვის რესურსს? – გაიგეთ აქ 👇
